Tarihte Bilinen İlk Türk Devleti Büyük Hun İmparatorluğu (Asya Hun Devleti)

Hun imparatorluğu tarihte bilinen ilk Türk devletidir. Bu imparatorluk Büyük Hun İmparatorluğu ya da Asya Hun İmparatorluğu olarak anılmaktadır. Ayrıca Hun’ların tarihteki ilk göçebe imparatorluğu oldukları düşünülmektedir.

Büyük Hun Devleti Ne Zaman Nerede Ve Nasıl Kurulmuştur?

Büyük Hun devletinin milattan önce 220 yılında Orta Asya topraklarında kurulduğu yaygın olarak kabul edilmektedir. Ancak Çin’le yapılan Kuzey Şansi antlaşmasının tarihinin M.Ö 318 yılında yapıldığının bilinmesi Hun’ların kuruluşunun daha eskiye dayandığını düşündürmektedir.

Devlet Türk toplulukları tarafından Orhun ve Selenga ırmaklarının çevresinde kurulmuştur. Bu sebeple devlet başkenti olarak da ırmakların çevresindeki Ötüken’i tercih etmiştir. Büyük Hun devletinin tarihte bilinen ilk hükümdarı Teoman’dır ve Teoman devletin kurucusu olarak kabul edilmektedir. Çünkü Teoman M.Ö 220-209 tarihleri arasında devletin başına geçmiş ve devletin kurulmasını sağlamıştır.

Teoman Tuman olarak da bilinmektedir. Teoman 11 yıl hükümdar olarak kalmış ve Teoman zamanında Çin üzerine akınlar düzenlenmiştir. Çin Türk akınlarını durdurmak amacıyla Çin Seddi’ni bu dönemde yaptırmıştır.

Büyük Hun Devleti Hakkında Bilgiler

Büyük Hun Devleti Orta Asya topraklarında kurulmuş olan ilk Türk devletidir. Aynı zamanda devlet tarihte bilinen ilk Türk devleti olma özelliğine sahiptir. Hun’lar birçok kavmin bir araya gelmesiyle oluştuğu için devlet düzeni de boylardan oluşmuştur. Hunlar genel olarak Çin’le mücadele etmişlerdir ve en önemli mücadeleleri de İpek Yolu için olmuştur.

Hunlar Çinlilerle ilk yazılı anlaşma olan Kuzey Şansi anlaşmasını imzalamışlardır. Yaptıkları seferler ve savaşlar sebebiyle savaşçı bir imparatorluk olarak bilinmektedirler. Hunlar devlet yönetiminde devlet hükümdar ve ailesinin inanışını benimsemişlerdir. Bu da devlet içinde taht kavgalarının ortaya çıkmasına sebep olmuştur.

Hun’ların en parlak döneminin Mete Han zamanında olduğu bilinmektedir. İlk Türk askeri teşkilatı Hunlar tarafından kurulmuştur. Hunlara ait Oğuz Kağan destanı vardır ve destandaki Oğuz Kağan’ın Büyük Hun imparatoru Mete Han olduğu düşünülmektedir. Hunlarda atlı göçebe kültürü vardır. Göçebe bir halk oldukları için avcılık ve hayvancılıkla uğraşmışlardır.

Hunlar yerleşik hayata geçmemiş olsalar da tarım yapmışlardır ve su kanalları açmışlardır. Hunlar Gök Tanrı inancını benimsemişlerdir ve doğa güçlerini kutsal olarak kabul etmişlerdir.

Ayrıca Hun’larda Atalar kültü, Totemizm ve Şamanizm gibi inançlar da görülmüştür. Hun’lar da hükümdarlar Çin’li prenseslerle evlenmiştir. Bu da Çin’in devlet üzerinde entrikalar ve iç karışıklıklar yaratmasına sebep olmuştur.

Hun İmparatorluğu’nun Kökenleri Nedir?

Hun imparatorluğunun kökeninin Türk olduğu Türkler tarafından yaygın olarak kabul edilen bir inanıştır. Bunun dışında Hun’ların kökenlerinin Moğul, Slav, Macar ve Fin kökenli oldukları da savunulmuştur. Ayrıca Çin ve Moğolistan topraklarında yaşam sürmüş olan Hiungru halkına dayandığı ileri sürülmektedir. Ancak Hun’lar pek çok kavmin bir araya gelmesinden oluştuğu için tüm bu iddialar henüz kanıtlanamamıştır ve yaygın görüş Hun’ların ilk Türk imparatorluğu olduğudur.

Mete Han ve Hun İmparatorluğu’nun Yükseliş Dönemi

Hun İmparatorluğu’nun en önemli hükümdarı Mete Han’dır. Mete Han Teoman’ın oğludur ve babasından sonra imparatorluğun başına geçmiştir. Mete Han Maotun olarak da geçmektedir. Mete Han’ın tahta geçişi M.Ö 209 tarihinde olmuştur.

Mete Han babasını öldürerek tahta geçmiştir. Bunun sebebi de Teoman’ın ikinci eşine inanarak Mete Han’ı Yüeçiler’e rehin göndermesi olmuştur. Mete Han Yüeçirler elinden kurtulunca babası Teoman onu takdir etmiştir.

Ancak Mete Han yaşanan bu olaydan sonra babasına güvenmediği için onu öldürerek imparatorluğun başına geçmiştir.

Mete Han döneminde meydana gelen olaylar ve devlet adına yapılan yenilikler şunlardır;

• Tahta oturduğu tarihten itibaren de Mete Tanhu unvanını kullanmıştır.
• Mete Han zamanında devlet en geniş sınırlarına ulaşmıştır.
• Mete Han Türk topluluklarını bir bayrak altında toplamıştır. Böylece devlet teşkilatının kurulmasını sağlamıştır. –Mete Han döneminde ilk askeri teşkilat kurulmuştur.
• Mete Han tarafından kurulan askeri teşkilatta onluk sistem uygulanmıştır.
• Mete Han devletin başındayken Hunlar İpek Yolu’na egemen olmuşlardır.
• Mete Han döneminde Çin üzerine seferler düzenlenmiş ve başarılı çalışmalar sonucunda Çin’e egemen olarak Çin’i vergiye bağlanmıştır. Ancak Çin’e yerleşilmemiştir.
• Mete Han zamanında yapılan başarılı seferler ve savaşlar sonucunda Moğollar, Yeniseyler, Tatarlar ve Tunguzlar Hun egemenliği altına girmiştir.

Mete Han’ın devleti için orduyu kurduğu M.Ö 209 tarihi kara kuvvetlerinin kuruluşu olarak kabul edilmiştir. Çin’e egemen olan Mete Han’ın Çin’e yerleşmeme sebebi ise Hun’ların Çin içinde asimile olmasın istememesidir. Devleti adına pek çok başarıya imza atan Mete Han Hun devletine toplam 35 yıl hükümdarlık etmiştir ve Mete M.Ö 174 yılında öldüğünde devlet en geniş sınırlarına ulaşmıştır.

Mete Han Öldükten Sonra Hun Devleti

Mete Han’ın ölümünden sonra Hun imparatorluğu bir süre daha başarılı bir şekilde varlık sürdürmüştür. Ancak sonraki dönemlerde imparatorlukta çeşitli sorunlar yaşanmıştır.

Mete’den sonra devletin başına geçen hükümdarlar Çinlilerle yakın ilişkiler kurmuşlar ve Çinli prenseslerle evlenmişlerdir. Bu da Hunlar içinde iç karışıklığın ve taht kavgalarının yaşanmasına sebep olmuştur. Bu kargaşadan yararlanan Çin ise İpek Yolu’nu Hun’ların elinden almayı başarmıştır.

İmparatorlukta yaşanan taht kavgaları sonrasında iki kardeş olan Hohanye ve Çiçi arasında anlaşmazlık yaşanmıştır. İki kardeş anlaşamayınca da ayrı ayrı hükümdarlıkların ilan etmişlerdir. Bunun sonucundaysa Hun imparatorluğu M.S 46 yılında Batı Hun ve Doğu Hun olarak ikiye ayrılmıştır.

Hun Devleti’nin Yıkılışı

Büyük Hun İmparatorluğu Doğu ve Batı olarak ikiye ayrıldıktan sonra Çiçi Talas’ın batısına Hohanye ise Talas’ın doğusuna egemen olmuştur. Batı Hunlar Çin tarafından yıkılırken Doğu Hunlar M.S 48 tarihine kadar varlık sürmüşlerdir.

Ancak Çinlilerin girişimi sonrasında Doğu Hunlar kendi aralarında Güney ve Kuzey olarak ikiye ayrılmışlardır. Kuzey Hunlar Sibirya topraklarında hüküm sürerken 156 yılında Siyenpiler tarafından yıkılmışlardır. Güney Hunlar ise 216 tarihinde Çin hakimiyetine girmişlerdir.

Ancak M.S 375 yılında başlayan Kavimler Göçü sırasında Çin egemenliğinde bulunan Hunlar’ın bir kısmı Orta Avrupa’ya ilerleyerek Avrupa Hun Devleti’ni kurmuşlardır.