Uyku Tanrısı Hypnos (Hipnoz)

Hypnos, Yunan mitolojisinde uyku tanrısıdır. Hypnos’un görevi insanların sağlıklı bir şekilde uyumasını sağlamaktır. Mitlerde genellikle tanrıça Hera’ya yardım ederken görülür.

Bu yazımızda Yunan mitolojisi uyku tanrısı Hypnos hakkında tüm merak edilen bilgileri derledik.

Hypnos Kimdir? Ne Tanrısıdır?

Yunan uyku tanrısı Hypnos’un misyonu insanların sağlıklı bir şekilde uyumasına yardımcı olmaktır. İkiz kardeşi Thanatos barışçıl bir ölümün tanrısıdır. Birlikte, insanların acı çekmekten kaçınmalarına ve uyurken huzur içinde ölmelerine yardımcı oldular. İkizler gecenin tanrıçası Nyx‘in ve karanlığın tanrısı Erebus‘un çocuklarıdır. Hesiodos’a göre ise gece tanrıçası Nyx, Thanatos ve Hypnos’u tek başına yaratmıştır.

Orada oturur kara Gece’nin çocukları,

Uyku’la Ölüm, o korkunç tanrılar.

Ne göklere çıkarken, ne inerken,

Biri dolaşır sırtına toprağın ve denizin

Tatlı bir huzur götürerek insanlara,

Ötekinin demirdendir yüreği, tunçtandır canı.

Yakaladığı insan kurtulmaz hiç elinden

Kin besler ölümsüz tanrılara bile.

(Theog. 758 vd.)

Hypnos’un evi ile ilgili farklı hikayeler vardır. Bazıları, yeraltı dünyasında afyon çiçekleriyle kaplı karanlık bir mağarada yaşadığını söyler. Başka bir efsane ise, Yunan adası Lemnos‘un altında, unutkanlık nehrinin içinden aktığı bir mağarada yaşadığını söylemektedir. Unutkanlık nehrinin sularından içen bildiği her şeyi unutur.

Hypnos’un Ailesi

Hypnos’un ailesi, rüyaları ve uykuyu, ölüm ve korkuyu kontrol eden Yunan mitolojisinin tanrı ve tanrıçalarıydı.

Ebeveynler

Gecenin tanrıçası ve karanlık tanrısı Nyx ve Erebus, ilkel tanrılardı. Dünyanın başlangıcındaki ilk tanrıça olan Kaos’tan doğan beş kardeşten ikisiydiler. Çiftin Hypnos ve ikiz kardeşi Thanatos da dahil olmak üzere birçok çocuğu vardı.

Oneiroi (Hayaller) Hypnos’un Çocukları

Uyku tanrısının dört çocuğu, hayallerin etkileyicisidir. Onlara antik Yunanistan’da hayaller anlamına gelen Oneiroi denir. Morpheus, rüyaların şekillendiricisi olduğu için en etkili olanıydı. Narkotik haşhaş çiçekleri ile kaplı karanlık bir mağarada uyuduğu söylenirdi. Phobetor kabusların yaratıcısıydı ve rüyalarda çeşitli hayvan ve canavar formlarını alabilirdi. Ikelos, illüzyon ve kehanet hayallerindeki insanları temsil ederken, Phantasus nesnelere dönüşebilmekteydi.

Hypnos ve Zeus’un Hikayesi

Uyku tanrısı ile ilgili çok sayıda efsane vardır. En ünlü masallardan ikisi Homer’in İlyada’sından gelen metne dayanır ve Hypnos’un, Hera’nın isteğiyle tanrıların kralı Zeus’u uyutmasını anlatır.

Hera, doğduğu andan itibaren Zeus’un oğlu Heracles’i hiç sevmiyordu. Kocası Zeus’un sayısız çapkınlıklarından birinden Herakles doğmuştu. Annesi Zeus’un insan metresi Alcmene idi.

Herakles kısa zamanda büyüdü ve güçlendi. Truva Savaşı başlamadan yıllar önce adamlarını Truva’ya götürdü. Şehrin çoğunu yok ettiler ve kralı öldürdüler.

Hera, Zeus’u kıskandığı için onun gayrimeşru çocuklarından nefret ediyordu. Hypnos’u çağırdı yanına ve ondan Zeus’u uyutmasını istedi. Hypnos, Zeus’tan korkmasına rağmen bunu kabul etti. Daha sonra, Herakles ve adamları gemileriyle evlerine döndükleri süre boyunca gemilere fırtınalar gönderdi ve onları rahat bırakmadı.

Zeus uyandığında kandırıldığının farkına varmıştı. Hypnos’a çok kızan Zeus heryerde onu aramaya başladı. Annesi Nyx’in  yeraltı mağarasına saklanan Hypnos böylelikle Zeus’un gazabından kaçmayı başarmıştı.

Truva Savaşı’nda Zeus’un Truvalılar’a yardım etmesi yüzünden Yunanlılar kaybetmek üzereydi. Poseidon, Zeus’tan korktuğu için Yunanlılara yardım edemiyordu. Hera, onlara yardım etmeye karar verdi.

Bunun için Hypnos’u çağırarak ondan kocası Zeus’u uyutmasını istedi. Hypnos geçen sefer olanları ve Zeus’un öfkesini bildiği için başta bu teklifi kabul etmedi. Hera birçok hediye sundu ama hiçbirini kabul etmedi. Sadece tanrıça Pasithea ile evlendirilirse bu teklifi kabul edeceğini söyledi.

Hypnos’un şartını kabul eden Hera, Zeus’u görmeye gitti. Hera, Afrodit‘ten kendisine cazibe vermesini istedi. Zeus, güzel kokular süren, ambrosia ile yıkanan ve çok güzel görünen tanrıçanın cazibesine karşı koyamadı. Tam Hera’ya sarılmak için kollarını açtığı esnada Hypnos Zeus’u uykuya daldırdı.

Hera daha sonra Hypnos’u bir kuşa dönüştürdü ve Poseidon’un yanına uçurdu. Poseidon’a Zeus’un uyuduğunu ve Yunanlılara yardım edebileceği bilgisini iletti. Poseidon’un yardımı üzerine Yunanlılar savaşı kazandı. Zeus uyanınca tekrar kandırıldığını anlamadı.

Hypnos (Hipnoz) Ne Demektir? Dile Etkisi

İngilizce “hypnosis” kelimesi, hipnotize edildiğinde bir kişinin uyku benzeri bir duruma (hypnos “uyku” + -osis “durumu”) konulmasına atıfta bulunarak türetilmiştir.

Hypnos Yunan Mitolojisinde bazı önemli masallarda rol oynamasına rağmen, küçük bir tanrı olarak kabul edilir. Buna rağmen, İngilizce dilinde pek çok kelime hem isminden hem de aile üyelerinin isimlerinden türetilmiştir. Hipnoz kelimesi doğrudan isminden çıkarılır.

Ötenazi iyi ölüm anlamına gelir ve türevi Thanatos’tur. İnsomnia, Hypnos’un Romalı mevkidaşı Somnus’un adından gelir. Phobos, Phobetor’dan gelen Yunanca korku veya fobi kelimesidir ve uyuşturucu morfin, haşhaş çiçekleri arasında uyuyan rüya şekillendirici Morpheus’tan gelmektedir.

Hypnos’un Sanata Etkisi

Hypnos, çoğu vazo olan sayısız sanat eserinde görülür. Hypnos’un öne çıktığı bir vazo örneğine, Boston’ın koleksiyonundaki Güzel Sanatlar Müzesi’nin bir parçası olan “Ariadne Theseus Tarafından Terk Edildi” eserinde rastlanır. Bu vazoda Hypnos, uyurken Ariadne’nin başına Lethean suyunu damlayan kanatlı bir tanrı olarak gösterilir.

Hypnos’un en ünlü sanat eserlerinden biri, şimdi Londra’daki British Museum’da bulunan Hypnos’un bronz bir başıdır. Bu bronz başın tapınaklarından filizlenen kanatları vardır ve saçlar özenle düzenlenmiştir, bazıları düğümlere bağlanır ve bazıları başından serbestçe asılıdır.