Adnan Menderes Kimdir? Neden İdam Edildi?
Adnan Menderes, 1950 ve 1960 yılları arasında aktif siyaset ile uğraşmış o dönemin Türkiye Cumhuriyeti başbakanıdır. İstiklal Madalyası sahibi olan Menderes ayı zamanda hukukçu ve devlet adamıdır.
Başbakanlık yılları 1950-1960 arasındadır ve Adnan Menderes, Demokrat Parti kurucuları arasında yer almaktadır. 27 Mayıs’ta yaşanan darbe ile birlikte 17 Eylül’de asılarak idam edilmiştir.
Adnan Menderes Kimdir?
Adnan Menderes, Aydının ileri gelen zenginlerinden toprak ağası olan bir çiftçinin oğludur.
Büyük babası Konya Tire’ye göç etmiştir. Babası İbrahim Ethem Bey ve annesi Tevfika Hanım’dır. Menderes’in tek kız kardeşi olan Melike çok küçük yaşta ölmüştür.
Adnan Menderes Ne Zaman ve Nerede Doğmuştur?
Adnan Menderes, 1899 yılı Ocak ayında Aydın’ın ilçesi olan Koçarlı’ya bağlı Çakırbeyli köyünde dünyaya gelmiştir. Adnan Menderes, annesini ve babasını küçük yaşta kaybetmiştir ve anneannesi tarafından büyütülmüştür.
1. Dünya Savaşı öncesinde İzmir’in Karşıyaka takımında forvet olarak oynarken daha sonra Altay takımında kaleci olarak oynamıştır.
Adnan Menderes Hangi Okullardan Mezun Olmuştur?
Adnan Menderes’in eğitim hayatı, ilk olarak İzmir’de bulunan İttihat ve Terakki Mektebine başlamıştır.
Sonra üniversite eğitimi öncesinde eğitimini yine İzmir’de bulunan Kızılçullu Amerikan Kolejinde tamamlamıştır. Kolejde son sınıfa geldiğinde 1916 yılında askere alındı ve 1917 yılında Asteğmen rütbesine yükseltildi.
Daha sonra ise göstermiş olduğu siyasi başarılar ile birlikte Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesine başlayarak 1935 yılında ise okuduğu üniversite eğitimini bitirmiş ve diplomasını almıştır.
Adnan Menderes Siyasi Hayatı
1930 yılında Aydın’da kısa süre Serbest Cumhuriyet Fırkasının kontrolünü sağladı. Ardından partinin kendi kendini feshetmesi ile birlikte Cumhuriyet Halk Partisine geçti.
1931 yılında yapılan seçimler ile Cumhuriyet Halk Partisi Aydın milletvekili seçilerek meclise girdi. Atatürk’ün ölümü üzerine Cumhuriyet Halk Partisinin başına İsmet İnönü’nün geçmesi ile İnönü’nün ekonomi üzerindeki devletleştirme faaliyetlerinde karşı çıkmasıyla 1945 yılında partiden ihracı sağlanmıştır.
Cumhuriyet Halk Partisinden kendisi ve arkadaşları Celal Bayar, Fuat Köprülü ve Refik Koraltan ile birlikte Demokrat Partinin kurulmasını sağlamışlardır.
1947 yılında yapılması planlanan seçimler Cumhuriyet Halk Partisi tarafından bir yıl öne alındı.
1946 seçimlerinin yapılması ile birlikte Cumhuriyet Halk Partisi ile Demokrat Parti arasında gerilim git gide artmıştır.
1950 yılında yapılan seçimlerin ardından Demokrat Parti yüksek oranda oy almış ve TBMM başkanı Refik Koraltan olmuş, Cumhurbaşkanı Celal Bayar olmuştur.
Hem cumhurbaşkanı hem de Demokrat Parti başkanlığı yapan Celal Bayar, Adnan Menderes’i 1950 yılında başbakan olarak seçmiştir.
Adnan Menderes başbakanlık dönemi boyunca 10 yıllık süreçte Türkiye’nin iç ve dış siyaseti ile ilgili önemli adımlar atmıştır.
Türkiye’nin 1952 yılında NATO’ya katılması ile birlikte Cumhuriyet Halk Partisinin tek parti iken edindiği tüm mallara haciz işlemi gerçekleştirildi.
1954 yılında yapılan seçimlerle de Demokrat parti %57 oy oranı ile tek başına hükümeti kurdu.
1955 yılı ile birlikte ekonomi de ciddi sıkıntılar yaşanmış ve ardından Kıbrıs Sorunu gündeme gelmiştir. Bununla birlikte Adnan Menderes hakkında birçok dava başlamıştır.
Adnan Menderes Neden İdam Edilmiştir?
Adnan Menderes’in idam edilmesinin altında yatan 13 önemli dava bulunmaktadır.
Bu davalar ise şöyledir:
- Örtülü ödenek ile ilgili davalar
- 6-7 Eylül olaylarında haberi olduğu halde müdahale etmeme davası
- İstanbul’da yol açmak için birçok kişinin arazisini ve mülkünü izinsiz istimlak etme davaları
- Kanuna aykırı şekilde üniversite basarak halkın can güvenliğini tehlikeye atma davası
- Muhalefet liderleri ve milletvekillerinin seyahat özgürlüğünü kısıtlama davası
- Döviz yasasını ihlal etme davası
- Devlete ait radyoyu siyasi faaliyetinde kullanma davası
- Kırşehir ilini haksız olarak ilçeye çevirme davası
- Yargı bağımsızlığının ihlali davası
- 1957 seçimlerinin kanunlara aykırı şekilde erkene alınma davası
- Tahkikat komisyonunu kurarak komisyona olağanüstü yetkiler verme davası
- Cumhuriyet Halk Partisi mal varlıklarına haksız yere el konulması davası
- Anayasayı ihlal etme davası
Bu açılan davalar sonucunda bebek davaları dahil edilmeyerek 17 Eylül 1961 tarihinde İmralı’da sağlık muayenesinin ardında öğlen saat 13:21’de idam edilerek öldürülmüştür.
