Maya Uygarlığı: Mayalar Kimdir?
Maya uygarlığı ile ilgili günümüzde hala devam eden teoriler söz konusudur. Antik çağın en gelişmiş medeniyetlerinden biri olması sebebiyle ilgi çekici özelliklere sahiptir. Yeme içme, konaklama, giyim, astroloji, din ve hatta tıp alanlarında çok farklı uygulamaları mevcuttu.
Mayalar kimdir? Nasıl bir kültüre sahiptiler? Nasıl yok oldular? Mayalar ile ilgili tüm bilgileri bu yazımızda derledik.
Maya Uygarlığı Ne Zaman Nerede Yaşamıştır?
Her anlamda antik dünyanın en çok ilgi çeken medeniyetlerinden biri olmayı başarmış olan maya uygarlığı Meksika’nın Yucatan yarımadası, Belize ve Guatemala’da kurulmuştur.
MÖ binli yıllarda kurulan bu efsanevi uygarlık MS 600’lü yıllarda medeniyet anlamında zirve yapmayı başarmıştır. Gerek yapıları gerekse yaşam şekilleri sebebiyle antik dünyanın oldukça ileri toplumlarından biri haline gelmiştir.
Günümüzde hala Meksika’nın belirli bölgelerinde maya dili konuşulduğu bilinmektedir. Tarihe ışık tutan yapılarından birçoğu günümüze ulaşmamış olsada yapılan arkeolojik çalışmalar maya medeniyeti hakkında detaylı bilgilere ulaşılmasına neden olmuştur.
Bölgede birçok farklı arkeolojik çalışma yürütülmüş olsada uzmanlara göre yoğun tropik ormanların derinlerinden çok daha fazla yerleşim yeri bulunmaktadır.
Mayaların Yaşam Biçimleri ve Genel Özellikleri
Orta Amerika uygarlığı olan mayaların temel besin kaynağı mısırdı. Mısır ekip biçerek hayatlarını idame ettiren halk mısırdan çeşitli yiyecekler yapabilmekteydi. Hamurlar açarak börek haline getirebildikleri gibi, mısırla içecekte yapabilmekteydiler.
Bölgede fazla yetişmesine bağlı olarak kakao da sıklıkla kullanılmaktaydı. Sütlerin içerisinde ve yemeklere aroma katması amacıyla kullanılan kakao su ile de karıştırılarak tüketilmekteydi.
Şifa kaynağı olarak kullanılan bitkiler kimi zaman kaynatılarak ilaç haline getirilirken kimi zaman yemek için kullanılmaktaydı.
Her anlamda antik çağın en gelişmiş özelliklerini taşıyan maya uygarlığı besin konusunda da çeşitliliğe sahipti. Bilim, matematik, geometri ve tıbbı konularda kendilerini geliştirmeyi başarmış bir toplumdur.
Tarım döneminde yükselişe geçmekle birlikte kuraklığın etkisiyle sefalet söz konusu olmaya başlamıştır.
Birçok medeniyette de olduğu gibi birlikte yaşama iç güdüsü bulunmaktaydı.
Kan bağı olan aileler büyük evlerde toplu halde yaşayarak hayatlarını idame ettirmekteydi. Bu durum özellikle halk arasında yaygınlaşmıştı. Gerek korunma, gerekse besinlerin paylaştırılması acısından oldukça önemli bir görev üstlenmekteydi.
Toplu halde yaşanması olası karışıklıklar ve hırsızlıkların önüne geçmekteydi. Toplu halde yaşayan ailelerde iş bölümü durumu bile söz konusuydu. Kimileri ekip biçerken kimileri ise hayvan avlamaktaydı.
İş bölümü sebebiyle olası karşılıklılar ortadan kalkarak düzenli bir yaşam şekline sahip olunuyordu. Ticaretin para ile yapılmaması her şeyi doğrudan etkilemekteydi. Takas yolu ile alışveriş yapılarak ekonomik düzen sağlanmaktaydı.
Mayaların İlginç Uygulamaları
Yazılı tabletlerden, kireç taşı yapılarına kadar her türlü detay Maya uygarlığı hakkında detaylı bilgilere ulaşılmasına neden olmuştur. Uygarlık içerisinde birbirinden farklı birçok inanış ve batıl inançlar söz konusudur.
Özellikle üst sınıf aile bireylerinin kolaylıkla anlaşılabilmesi için farklı metotlar uygulanmıştır. Birçok kişiye saçma gelen bu uygulamalar üst sınıf kişilerin kölelerden kolaylıkla ayrılabilmesi için uygulanan bir yöntem olmuştur. Düz alın, şaşı göz ve kemerli burun asil insanların ortak özelliği haline getirilmiştir.
Bunlar;
•Bebeklerde fontanel olarak adlandırılan kafa kemiklerinin birleşme noktasına tahta bastırılarak, kafanın düz hale gelmesi amaçlanmaktaydı. Üst sınıfa mensup ailelerin bebekleri üzerinde sıklıkla uyguladığı bir yöntemdir.
•Oldukça anlaşılması güç olan bir diğer yöntem ise bebeklerin gözlerinin şaşı olması için yapılan unsurlardır. İki kaş arasından sarkıtılan bir demir parçası ile bebeklerin gözlerinin şaşı olması sağlanırdı.
Bu durumun tam olarak ne sebeple yapıldığı hakkında net bir bilgi olmamakla birlikte birçok varsayım bulunmaktadır.
Maya Kültürü Hakkında İlginç Bilgiler
Maya uygarlığı ile ilgili günümüzde hala devam eden teoriler söz konusudur. Antik çağın en gelişmiş medeniyetlerinden biri olması sebebiyle ilgi çekici bir özelliğe sahiptir.
Yeme içme, konaklama, giyim, astroloji, din ve hatta tıp alanlarında çok farklı uygulamaları mevcuttu. Fakat belirli şeylerin nasıl uygulandığı ve ne şekilde bulunduğu ile ilgili kesin bir bilgiye rastlanmamıştır.
Yapılan arkeolojik çalışmalarda ele geçen verilere bakıldığında hayranlık uyandıracak unsurlar göze çarpmaktadır.
•Saç teli ile yaralara dikiş işlemi yapılabilmekteydi. Çok ince iğneler yardımıyla saç teli kullanılarak büyük yaraların kısa sürede tedavi edilebilmesi sağlanıyordu.
•Diş ağrılarının önüne geçilebilmesi ise protez dişler veya diş dolguları yapılabilmekteydi.
•Birçok farklı bitki karıştırılarak kimyasal maddeler elde edilebiliyordu, bunlar kimi zaman bir yaranın enfeksiyon kapmasını engellemek için kimi zamanda kötü ruhlardan arınmak için kullanılıyordu.
•Maya kalıntıları arkeolojik kazılarda en çok dikkat çeken unsurlardan biri olmuştur. Kireç taşından yapılmış devasa yapılar mısır piramitlerini andırmaktadır.
•En gelişmiş yazı sistemine sahip uygarlıklardan biri maya uygarlığı olmuştur.
Mayaların Gelenekleri Ve Dini İnanışları
Maya geleneklerinde din anlayışı oldukça önemli bir yere sahiptir. Ruhsal gök olarak nitelendirdikleri din katmanları mevcuttu.
Yer altı dünyasına olan inanışları sebebiyle sürekli dua eder ve dua ritüelleri düzenlerlerdi. Ruhsal gök unsurunsun 13 farklı ilahı bulunduğu düşünülmekteydi.
Yer altında olan kişilerin kötü kişiler gök katına bulunanların ise iyi kişiler olduğuna dair inanışlar mevcuttu.
Gök katının ışıklar ile oluştuğuna inanılmaktaydı. Maya Şamanizmi olarak nitelendirilen dinde yer altının 9 kattan oluştuğu ve bu katları Mitnal adının verildiği bilinmektedir.
Mayalar Nasıl Yok Oldu?
Maya uygarlığının yok olmasıyla ilgili günümüzde birçok teori mevcuttur. Bunlardan ilki uygarlığın kuraklık sebebiyle yok olduğu ihtimalidir.
İklim koşullarına ayak uyduramamaya bağlı olarak medeniyetin yok olduğu tahmin edilmektedir. Fakat bu durum tek başına yeterli olmamakla birlikte birçok farklı etkende söz konusu olmuştur.
Mayaların yalnızca bir değil iki kez çöküş yaşadığı yapılan arkeolojik çalışmalar sonucunda ortaya çıkmıştır. Uzmanların yaptıkları araştırmalarda yaşanılan buhranların yavaşça medeniyetin yok olmasına neden olduğunu ortaya çıkarmıştır.
Gerek savaşlarda art arda alınan mağlubiyetler gerekse sert iklim koşulları mayaların 930 yılında tamamen yok olmasına neden olmuştur. Yeterli su ve tarım alanlarının bulanabilmesi sebebiyle sürekli arayış ve savaş halinde olmaları da yok olmasını doğrudan etkileyen faktörler arasındadır.
Maya Takvimi Kaç Gündür?
Maya takvimine göre her bir yıl her biri 20 günlük 18 aydan oluşuyordu. Ayrıca “haab” denilen 5 ekstra gün daha vardı. “Tun” adı verilen 360 günlük periyot Maya takviminin temelini oluşturuyordu.
Maya takviminde ikinci bir sistem daha vardı. Bu sisteme göre 20 tun 7200 gün veya 1 katun; 20 katun 14.400 gün veya 1 baktun olarak adlandırılmaktaydı. Ay ve günlerin katlarından oluşan Maya takvimi bu şekilde 23.040 milyon günden veya 63 milyon yıldan oluşan 1 alautun’a kadar devam etmekteydi.
