Adına Türküler Yazılmış Osmanlı Sancağı: Estergon Kalesi
Estergon Kalesi adına türküler yazılmış bir Osmanlı sancağıdır. İki defa Osmanlılar tarafından fethedilip tekrar kaybedilen Estergon Kalesi ile ilgili merak edilen tüm bilgileri yazımızda derledik.
Estergon Kalesi Nerededir?
Estergon Kalesi, Macaristan’ın başkenti Budapeşte‘nin 60 km kuzeyinde bulunan Estergon şehrinde yer almaktadır. Kale Tuna nehrinin kıyısında bulunmaktadır. Günümüzde, yılda milyonlarca kişinin ziyaret ettiği bir müzedir.
Estergon Kalesini Kim Ne zaman Yaptı?
Kale 10. yüzyılda Macarlar tarafından inşa edilmiştir. Macar tarihinin en önemli yapılarından kabul edilir. Macar Krallığı’nın hem idari hem dini merkezi olan kale, 1241 yılındaki Moğol istilasına kadar bu önemini sürdürmüştür. İstila sonrasında başkent Budin‘e taşınmıştır. Estergon dini merkez olarak kullanılmıştır.
Estergon Kalesi Tarihi
10. yüzyılda inşa edilen Estergon Kalesi, Macarların idari ve dini merkezi olmuştur. 1241 yılında Moğolların kaleyi istila etmesiyle birlikte Macar Kralı IV. Bela başkenti Budin’e taşıyarak kaleyi din adamlarına bırakmıştır.
Avusturya Kralı Ferdinand tarafından 1530 yılında istila edilerek Avusturya yönetimine girmiştir.
Osmanlı Devleti’nin Estergon Kalesi’ni Fethi
Macar Kralı I. János 1540 yılında öldükten sonra Avusturya ve Osmanlı arasında Macaristan topraklarına sahip olmak için bir rekabet başlamıştır. Osmanlı Devleti ilk olarak Kanuni Sultan Süleyman döneminde Budin ve Peşte’yi fethetmiştir.
1541 yılında gerçekleştirilen Budin’in fethinden sonra Harbsburg saldırıları başlamıştır. Bu saldırılar Budin Kalesi’nin güvenliğini tehlikeye sokmuştur.
Osmanlı Devleti Budin Kalesi’nin güvenliğini sağlamak için kuzeydeki en önemli kale olan Estergon’u fethetmeye karar vermiştir. Kale’nin fethi kuzeyden Budin’e gelebilecek saldırıları önleyecekti.
1543 yılın Nisan ayında ordu padişahın emriyle hazırlanarak Edirne’den yola çıkmıştır. 29 Temmuz 1543’te Estergon Kalesi kuşatılmıştır.
12 gün süren kuşatma sonunda 10 Ağustos 1543’te kale fethedilmiştir. Kalenin bulunduğu Estergon bölgesi bir sancak beyliği haline getirilmiş ve Budin Beylerbeyliği‘ne bağlanmıştır.
1594 yılında Macarlar tarafından yapılan ciddi bir saldırı Osmanlılar tarafından püskürtülmüştür.
4 Ağustos 1595’te Almanlar, Lehler ve Venedikliler’den oluşan büyük bir ordu Estergon Kalesini kuşatmıştır. Osmanlı ordusunun kumandalığını Sokulluzade Lala Mehmed Paşa yapmaktaydı.
Mehmed Paşa yönetimindeki küçük ordu kaleyi 1 ay savunduktan sonra açlık ve susuzluğun etkisiyle 2 Eylül 1595’te teslim etmek zorunda kaldı.
Kale daha sonra 10 yıl boyunca Macarların yönetiminde kaldı ve Budin’e çok ciddi saldırılar düzenlendi.
Osmanlıların Estergon Kalesi’ni İkinci Kez Fethi
Budin’e yönelik saldırıları önlemek isteyen Osmanlılar Estergon Kalesi’ni 1605 yılında tekrar kuşattı. Kuşatmayı Sokulluzade Lala Mehmed Paşa yönetti.
3 Ekim 1605 yılında 1 aylık kuşatmanın ardından kale tekrar Osmanlı yönetimine geçti. Kanuni dönemindeki parlak günlerin tekrar geri geldiği şeklinde sevinçle karşılanan bu fetih marşlara konu olmuştur.
Kale bu fetihten sonra 78 yıl boyunca Osmanlı sancağı olarak kalmıştır.
Estergon Kalesi Nasıl Kaybedildi?
Osmanlıların 1683 yılında düzenlediği 2. Viyana Kuşatması‘nın başarısızlıkla sonuçlanmasının ardından geri çekilme süreci başlamıştır.
Avrupa devletlerinin oluşturduğu Kutsal İttifak’ın, 1 Kasım 1683’te Estergon Kalesini ele geçirmesiyle kesin olarak Osmanlı yönetiminden çıkmıştır.
Estergon Kalesi Marşı (Estergon Kal’ası)
1595 yılında Estergon Kalesi’nin Osmanlı yönetiminden çıkmasına tanıklık eden tarihçi İbrahim Peçevi bu üzücü olayı türkü haline getirerek Estergon Kalesi Türküsü’nü yazmıştır.
Estergon Kal’ası bre dilber aman subaşı durak aman Kemirir gönlümü bre dilber aman bir sinsi firak(ayrılık) Gönül yar peşinde bre dilber aman yar ondan ırak aman Akma Tuna akma bre şahin aman ben bir dertliyim Yar peşinden amanda gezer koşar yandım kara bahtlıyım
Estergon Kalesi Sözleri
Prof. Dr. Şükrü Elçin Kültür ve Turizm Bakanlığı: 1008, Gençlik ve Halk
Kitapları Dizisi: 39, Başbakanlık Basımevi Birinci Baskı, Ankara – 1988, s.159’da eser şu şekilde aktarılmaktadır.
Estergon Kal’ası su başı durak
Kemirir içimi bir sinsi firak
Gönül yar peşinde yar ondan ırak
Akma Tuna akma ben bir dertliyim
Yar peşinde koşar kara bahtlıyım
Estergon Kal’ası su başı kaya
Kemirir gönlümü aşk denen bela
Çektiğimi hoş gör gel etme cefa
Akma Tuna akma ben bir dertliyim
Yar peşinde koşar kara bahtlıyım
Estergon Kal’ası su başı hisar
Baykuşlar çağrışır bülbüller susar
Kafir bayrağını burcuna asar
Akma Tuna akma ben bir detliyim
Yar peşinde koşar kara bahtlıyım
Estergon Kal’ası su başı kal’a
Göklere ser çekmiş burçları hele
Biz böyle kal’ayı vermezdik ele
Akma Tuna akma ben bir dertliyim
Yar peşinde koşar kara bahtlıyım
