Türkiye Cumhuriyeti’nde Gerçekleşen İlk Askeri Darbe 27 Mayıs 1960 Darbesi

Türkiye Cumhuriyeti’nde gerçekleşen ilk askeri darbedir, 27 Mayıs Askeri Müdahalesi ve 27 Mayıs ihtilali olarak da bilinmektedir. Emir komuta zinciri içerisinde gerçekleştirilmemiş olan darbe, 38 düşük rütbeli subayın planlaması ardından yapılmıştır. 1960 yılında iktidar da olan Demokrat partinin ülkeyi bölücülüğe ve rejimi baskıya yöneltmesi gerekçe gösterilerek darbe gerçekleştirilmiştir. 38 kişiden oluşan ve milli birlik komitesi adı ile anılan grubun darbeyi gerçekleştirmesi sabah saat 4 sularında Kurmay Albay Alparslan Türkeş tarafından Ankara radyosu aracılığıyla okunan bildiride halka duyurulmuştur.

1960 Darbesi Nedenleri Nelerdir?

1960 darbesinin nedenleri ile ilgili birçok farklı sebep öne sürülmektedir. Günümüzde bile hala tam anlamıyla netliğe kavuşmamış olması ile birlikte bildiride Dp’nin faaliyetleri ve Adnan Menderes’in askerlere yönelik sözlerinin neden olduğu açıklanmıştır. Bunların yanı sıra hükümet ile muhalefet arasında geçen tartışmalar, rejimin değiştirilmeye çalışılması ve demokrat partinin aldığı kararlar gerekçe gösterilmiştir. İhtilal beyannamelerinde ki maddelerin geneli Adnan Menderes’in bölücülük yaptığını iddia etmektedir. Bu durumların dışında ekonominin kötüye gitmesi de darbenin oluşumu için sebep gösterilmiştir.

60 Darbesini Kim Yaptı?

1960 darbesi general ve subayların oluşturduğu grup tarafından yapılmıştır, tarihe adını yazdıran bu olay Cumhuriyet tarihinin ilk askeri darbesi olma özelliğine sahiptir. Harp Akademisinde yapılan toplantı akabinde 27 Mayıs sabahın da darbe tankların yürütülmesi ardından başlamıştır. Darbenin yapılacağı gün ve saatler ile ilgili yalnızca kafalarda oluşan bir algı söz konusu olmuştur. Darbeyi yapacak grubun önünde ki en büyük engel ise merkez komutanlığıydı. Merkez komutanlığının direnmesi durumunda nasıl bir yol izleneceği bile belirlenmemişken, merkez komutanlığıdarbeye destek vermiştir. Yapılan darbe bildirisi Alpaslan Türkeş Tarafından okunarak ilan edilmiştir.

60 Darbesi Hangi Hükümete Yapıldı?

Darbe Demokrat Parti hükümetine karşı yapılmıştır. Alınan kararların benimsenmemesi akabinde darbe yapılarak yönetime el koyulmuştur. Dönemin başbakanı Adnan Menderes darbenin yapılmasında önemli bir etken olmuştur. Öyle ki darbe sonrasında verilen kararlar ile Adnan Menderes’in akıbeti belli olmuştur.

27 Mayıs 1960 Darbesi Nasıl Gerçekleşti?

1950 yılında demokrat partinin iktidara gelmesi ardından Türkiye Cumhuriyetinin ilklerine imza atıldı, bu süreç içerisinde birçok karar alınarak dönem içerisinde değişiklikler göze çaptı. Demokrat partinin İstanbul milletvekili olan Adnan menderesin kurduğu cumhuriyet hükümetleri farklı sebepler gerekçe gösterilerek kapatıldı. Bu durum gerilimin adımlarının atılmasına neden oldu. Akabinde Adnan Menderes’in tekrar kurduğu hükümetler ile ilgili değişiklikler yapılarak sürece devam edildi.

1 Aralık 1955 yılında Adnan Menderes’ten tekrar bir hükümet kurması talep edildi, bu talep sonrasında birçok değişikliğe imza atılarak 22. Cumhuriyet hükümeti kuruldu. Kurulan 22. Cumhuriyet hükümeti bir yıldan kısa süre içerisinde kapatıldı. 23. Cumhuriyet Hükümeti aldığı kararlar ile gündemin değişmesine neden oldu.

25 Kasım 1957 yılında kurulan hükümet sonrasında iktidar ve muhalefet arasında sözlü atışmalar görülmeye başlandı. Halk için oldukça can sıkıcı olan bu gerilim her geçen gün artarak katlanmaya ve halkı rahatsız etmeye başladı. Gerek Chp kanadında bulunan İsmet İnönü gerekse Adnan menderes arasında ki tartışmalar bir nevi tehditte dönüştü. Sürekli birbirlerine cevap verme ve eleştirme durumları bu süreç içerisinde dikkat çekici bulundu.

Bu atışmalar devam ederken 17 Şubat 1959 yılında yaşanılan bir uçak kazası tüm olaylara kısa bir süre ara verilmesine neden oldu. Adnan Menderes’in İngiltere, Türkiye ve Yunanistan arasında yapılacak olan görüşmeye katılmak için bindiği uçak kaza yaptı, bu kazada 14 kişi hayatını kaybederken Adnan Menderes halkın deyimiyle mucizevi bir şekilde kurtuldu. Kısa bir süre İngiltere’de tedavi gördükten sonra Türkiye’ye geri döndü. Yaşanılan bu talihsiz olay karşısında Adnan menderes yandaşları büyük bir coşku ve kutlama ile Dönemin Başbakanını karşıladı. Gerilimler bu süreç içerisinde durulmuşken yapılan açıklamalar ile tekrar gündeme oturdu.

1960’lı yılların başında bu gerilim çok daha fazla şiddetlenerek halk arasında yalnızca sözlü değil fiziki şiddet durumları da göze çarpmaya başladı.

1 Mayıs 1959 günü İsmet İnönü’nün Uşak’ta saldırıya uğramasını, CHP’lilerin bulunduğu otobüsün taşlanması takip etti. Dönem içerisinde CHP ve DP için farklı gruplaşmalar oluşurken siyaset içerisinde gerilim üst düzeye ulaştı. Bu süreçte ekonominin kötü gitmesi ve alınan bir takım kararların desteklenmemesi demokrat partiye karşı olan tepkilerin büyümesine yol açtı. Kışlalar da alınan yönetim değişikliklerinin yanı sıra farklı birçok kararda bu dönem içerisinde alındı.

Dönemde gerilimin tavan yapmasına neden olan olay 2 Nisan 1960 günü gerçekleşti. İsmet İnönü’nün içerisinde bulunduğu trenin Kayseri’ye giderken önünün kesilmesi ve durdurulmaya çalışılması muhalefette büyük bir tepkiye neden oldu. Ortalığın kızışmasına neden olacak açıklamaların yapılması yalnızca muhalefet değil halk tarafından da olumsuz karşılandı. Buna yönelik eylemlerin yapılması ve Dp iktidarının eleştirilmesi üniversitede gerçekleşen eylemler sonucunda ortaya çıktı. Üniversitede ki grupların Dp’ye yönelik yaptığı suçlamalar ve eleştiriler darbenin ilk adımlarının atılmasına sebebiyet verdi.

27 Mayıs 1960 Darbesi Sonrası Neler Yapıldı?

Küçük bir general ve subay grubunun başlattığı darbe hareketine en büyük desteği dönemin merkez komutanlığı vermiştir. Harp okulunda yapılan görüşmeler ile darbeye başlanmış ve ilk olarak merkez komutanlığının ele geçirilmesi amaçlanmıştır. Merkez komutanlığının direnmeden darbeye destek vermesi sonrasında radyodan ihtilal bildirisi okunmuştur. Darbe sonrasında birçok asker ve menderes destekçisi tutuklanmıştır. Darbe öncesinde tutuklanacak kişilerin listesi belirlenmiş ve hareketler bu yönde yapılmıştır.

Darbenin en önemli sonucu ise Dönemin Başbakanı Adnan Menderes’in akıbetidir. Darbe sırasında Eskişehir’de bulunan Adnan Menderes Kütahya’da tutuklanarak Ankaraya getirilmiştir. Yüksek Adalet Divanı tarafından yargılanan Adnan Menderes idama mahkum edilerek akıbetine karar verilmiştir. Yargılama süreci 9 ay 27 gün devam ederek 14 kişinin idamına ve 31 kişinin ömür boyu hapsine karar verilmiştir.

•150 kişi tutuklanarak Yüksek Adalet Divanı tarafından yargılanmak üzere yassı adaya götürülmüştür.
•30 Mayısta Cemal Gürsel tarafından yeni bir cumhuriyet hükümeti kurulmuştur.
•12 haziranda geçici anayasa kabul edilmiştir.
•11 Temmuzda idam cezası için uygulanan yaş sınırlaması kaldırılmıştır.
•12 Temmuz’da Celal Bayar yüce divana sevk edilmiştir.
•1 Eylülde alınan kararla demokrat partinin mal varlığına el koyulmuştur.
•29 Eylülde demokrat parti kapatılmıştır.
•14 Ekimde Yassı adada yargılanmalar başlamıştır.